Z czego wynikają skurcze jelit i jak zadbać o ich zdrowie?
Jelita to niezwykle istotny odcinek układu pokarmowego. To tutaj następuje wchłanianie substancji pokarmowych do krwioobiegu, dzięki czemu mogą one odżywić wszystkie komórki ciała. Tu także formują się masy kałowe, na które składają się zbędne produkty przemiany materii. Za sprawą odpowiedniej pracy jelit mogą zostać usunięte z organizmu. Pasaż jelitowy (czyli droga treści pokarmowych przez mierzące łącznie nawet 8-9 metrów jelita) możliwy jest dzięki perystaltyce, czyli drobnym skurczom mięśni gładkich. Ich działanie sterowane jest przez autonomiczny układ nerwowy (niezależny od woli człowieka). Wszelkie zaburzenia tego procesu mogą prowadzić do patologicznych, silnych skurczów jelit, które objawiają się uciążliwymi dolegliwościami bólowymi.
Przyczyny bolesnych skurczów jelit
Praca jelit oddziałuje na funkcjonowanie całego organizmu. I odwrotnie – większość zaburzeń, do jakich dochodzi w ludzkim ciele, wpływa na zdrowie jelit. Dlatego ich nieprawidłowe, bolesne skurcze mogą mieć bardzo wiele przyczyn – od związanych z procesami trawiennymi, po emocjonalne.
W każdym przypadku ból brzucha spowodowany skurczem jelit to efekt nadmiernej aktywności ich mięśniówki. Ta zaś jest m.in. wynikiem pobudzenia układu autonomicznego. W związku z działaniem tego mechanizmu do bolesnych skurczów jelit może dochodzić pod wpływem silnego stresu czy wysiłku fizycznego.
Nadmierne pobudzenie mięśni gładkich jelit mogą też wywoływać czynniki mechaniczne, a te z kolei są zwykle konsekwencją błędów dietetycznych. Jedzenie w pośpiechu, spożywanie zbyt obfitych porcji, niewłaściwe komponowanie posiłków, za mała podaż błonnika, a do tego niska aktywność ruchowa – to częste przyczyny wzdęć lub zalegania treści pokarmowej w jelitach. W takiej sytuacji dochodzi do nadmiernego rozciągania ich ścian, na co odpowiedzią jest odruchowy skurcz mięśni gładkich.
Zaburzenia perystaltyki jelit mogą wystąpić w przebiegu rozmaitych schorzeń dotyczących układu pokarmowego – infekcji bakteryjnych, nietolerancji pokarmowych (np. celiakii), zespołu jelita drażliwego, nowotworów czy choroby Leśniowskiego-Crohna. Dochodzi wówczas do zmian zapalnych w obrębie ściany jelita, która jest silnie unerwiona. Patologiczne pobudzenie układu autonomicznego może zaś powodować bolesne skurcze.
Powyżej opisane czynniki nie wyczerpują listy przyczyn dolegliwości bólowych ze strony kluczowego odcinka układu pokarmowego. Zdrowie jelit powiązane jest także np. z prawidłowym stanem obecnej w nich flory bakteryjnej, który łatwo zaburzyć nieprawidłową dietą czy antybiotykoterapią. Skurcze jelit mogą też wynikać ze stanów zapalnych w obrębie jamy brzusznej powodujących drażnienie otrzewnej.
Jakie są objawy skurczów jelit?
Skurcze jelit objawiają się przede wszystkim falującym bólem – nasilającym się i słabnącym na przemian. Może on być odczuwany w różnych częściach brzucha, w zależności od tego, w którym odcinku jelita doszło do patologicznych zmian. Skurcze powodują dyskomfort, a nawet utrudniają normalne funkcjonowanie. W chwili największego nasilenia dolegliwości kłujący ból może uniemożliwić poruszanie się.
Nieskoordynowana pracy jelit może wywoływać także inne objawy. Często staje się ona przyczyną biegunek (w związku z przyspieszonym pasażem jelitowym), niekiedy występujących naprzemiennie z zaparciami. Dochodzi do nadmiernego oddawania gazów, nudności, a nawet wymiotów. Brzuch jest wzdęty, napięty, a chory traci apetyt. Jeśli skurcze jelit powiązane są ze zmianami zapalnymi nierzadko towarzyszy im gorączka i ogólne osłabienie.
Jak dbać o jelita, by uniknąć skurczów?
Skurcze jelit to objaw, któremu w większości przypadków można zapobiec dzięki odpowiedniej profilaktyce. Choć zdrowie jelit zależy od bardzo wielu czynników, z całą pewnością posłuży mu:
- prawidłowo zbilansowana, bogata w błonnik dieta,
- jedzenie niewielkich, ale częstych posiłków (co najmniej 4 dziennie) o stałych porach,
- nawadnianie organizmu (minimum 1,5 l płynów dziennie, wypijanych w małych dawkach),
- unikanie substancji psychoaktywnych – alkoholu, papierosów, kawy, energetyków,
- ograniczenie stresu i wypoczynek w ciągu dnia,
- aktywność ruchowa (umiarkowany, ale regularny wysiłek fizyczny),
- uregulowany cykl okołodobowy z odpowiednią dawką snu (minimum 6 godzin),
- utrzymywanie odpowiedniej higieny, w szczególności – mycie rąk przed posiłkiem.
Sposoby na skurcze jelit
Skurczom jelit, które pojawiają się sporadycznie, można zaradzić tzw. domowymi sposobami. Niezależnie od tego, czy są wynikiem zbyt obfitego posiłku czy stresu, pomocne są techniki relaksacyjne czy rozgrzewanie bolesnych miejsc. Rozluźnieniu mięśniówki jelit posłużyć mogą także napary ziołowe (np. z rumianku, mięty) albo dostępne w aptekach bez recepty preparaty rozkurczowe.
Nie wolno zapominać, że skurcze jelit mogą być objawem poważnych schorzeń. Jeśli powtarzają się często, należy bezwzględnie udać się do lekarza. Przewlekłe dolegliwości wymagają wnikliwej diagnostyki, która pozwoli ustalić ich przyczynę. Lekiem na skurcze jelit jest wówczas terapia choroby podstawowej.